Już za kilka dni, pół roku po niespodziewanym rozbłyśnięciu komety NEOWISE, doskonale widocznej gołym okiem, będziemy świadkami kolejnego spektakularnego zjawiska astronomicznego tj. Wielkiej Koniunkcji Jowisza i Saturna, do której dojdzie 21 grudnia. Oba gazowe olbrzymy ustawią się w jednej linii, tak że na niebie będą widoczne jako jeden bardzo jasny obiekt!

Obecna koniunkcja będzie porównywalna z tą, którą 400 lat temu – w 1623 roku – mógł obserwować Galileusz. Obydwie planety wizualnie zbliżają się do siebie raz na około 20 lat, jednakże tak bliskie spotkania zdarzają się wyjątkowo rzadko. Wynika to z ich ruchu orbitalnego. Jowisz – gazowy olbrzym – to największa planeta Układu Słonecznego, znajduje się 5 razy dalej od Słońca niż Ziemia, a Saturn prawie 10 razy dalej. Jowisz okrąża Słońce w ciągu 12 lat, a Saturn potrzebuje do tego aż 30 lat.
Dla zobrazowania skali odległości posłużę się modelem Układu Słonecznego, który mamy w CWINT. W naszym modelu Ziemia jest kulką o średnicy 1 mm i znajduje się 12 m od Słońca (kuli o średnicy 11 cm),  Jowisz w tej skali ma średnicę około 10 mm i znajduje się w odległości 61 m od Słońca, a Saturn, rozmiarami zbliżony do Jowisza, w odległości 112 m. Od kilku miesięcy obydwie planety możemy podziwiać na nocnym niebie. Na Jowiszu są doskonale widoczne charakterystyczne pasma chmur oraz Wielka Czerwona Plama, a także 4 księżyce Galileusza, Saturn robi olbrzymie wrażenie potężnymi pierścieniami, składającymi się z drobin lodu. Z każdym dniem planety wizualnie zbliżają się do siebie. Pod koniec listopada odległość kątowa spadła do 2o. 12 grudnia obydwie planety były w odległości 1. stopnia, czyli dwóch średnic Księżyca w pełni, a 17 grudnia odległość kątowa zmniejszyła się do 30’, czyli jednej średnicy Księżyca w pełni. W kolejnych dniach odległość będzie coraz mniejsza, aż 21 grudnia, około 17.00, osiągnie ok. 5’.
Dla obserwatora z Ziemi obydwie planety Jowisz i Saturn „zleją się” w jeden bardzo jasny obiekt! Gdy spojrzymy przez teleskop przy powiększeniu nawet 150 razy, to w jednym polu widzenia zobaczymy Jowisza z księżycami Galileusza oraz Saturna z Tytanem i kilkoma innymi jego księżycami – efekt będzie niesamowity! W dodatku księżyce Jowisza będą ustawione prawie w jednej linii. Przy większym powiększeniu będziemy mogli podziwiać szczegóły „powierzchni” Jowisza i pierścienie Saturna z przerwą Cassiniego.
Wiele osób dzwoni do nas i przesyła mail’e z pytaniami dotyczącymi możliwości obserwacji Wielkiej Koniunkcji Jowisza i Saturna w Obserwatorium Astronomicznym CWINT w Parzynowie. Nasze teleskopy i kamery są przygotowane, miejmy nadzieję, że warunki pogodowe będą dobre. Kolejne tak bliskie spotkanie Jowisza i Saturna będzie dopiero za 60 lat, w marcu 2080, jednakże warunki obserwacji będą utrudnione, gdyż zjawisko to będzie widoczne tuż przed wschodem Słońca.
Przy tej okazji koniecznie należy wspomnieć o wydarzeniu sprzed 2000 lat związanym z Wielką Koniunkcją Jowisza i Saturna. Temat dotyczy zjawiska Gwiazdy Betlejemskiej, który od setek lat jest przedmiotem zainteresowania teologów, naukowców w tym astronomów. Interesującą próbę wyjaśnienia tego zjawiska przedstawił już czterysta lat temu Jan Kepler, a w naszych czasach myśl tę kontynuował m.in. austriacki profesor astronom, znawca starożytnych kultur i języków Konradin Ferrari d’Occhieppo. Babilońscy kapłani świątynni znali ruchy gwiazd, zwłaszcza gwiazd wędrujących czyli planet – mówią o tym odnalezione gliniane tabliczki zapisane pismem klinowym. Co więc świeciło i wskazywało drogę na niebie? Ewangelia jednoznacznie wskazuje na prowadzącą Mędrców gwiazdę. Analizy naukowców wskazują, że nie była to ani kometa, ani raczej również gwiazda w rodzaju supernowa. Co zatem mogło być takim niesamowitym zjawiskiem na niebie, biorąc pod uwagę, że Babilończycy postrzegali rzeczywistość przez pryzmat mistyki i magii? Gliniane tabliczki mówią o ekstremalnie rzadkim spotkaniu Jowisza i Saturna w 7 roku p.n.e., a więc w czasie, w którym w Betlejem miał narodzić się Jezus. WIELKA KONIUNKCJA – niezmiernie rzadkie zjawisko – mogła dać babilońskim mędrcom dużo do myślenia i spowodować, że wyruszyli w drogę, uważając to za szczególny znak, zwiastujący wielkie wydarzenie. Późnobabilońscy magowie czcili bowiem Jowisza – MARDUKA – jako najwyższe bóstwo, Saturn natomiast był uważany za planetę ludu Izraela.     

Piotr Duczmal – CWINT
Zdjęcia, grafiki – Stellarium

Obserwatorium Astronomiczne CWINT zaprasza na obserwacje WIELKIEJ KONIUNKCJI.
SZCZEGÓŁOWE INFORMACJE, KONTAKT: pd@cwint.pl, tel. 601-97-70-54