Ostrzeszowianie pamiętali o rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego. Harcerze oraz mieszkańcy miasta, choć nieliczni, stawili się 1 sierpnia w godzinie „W” przed Pomnikiem Harcerskim, by zamanifestować swoją pamięć i szacunek dla tysięcy powstańców, mieszkańców Warszawy, którzy przed 80. laty chwycili za broń, by stanąć do nierównej walki ze znienawidzonym niemieckim okupantem. Co prawda ten wielki zryw narodowy zakończył się militarną klęską, masakrą ludności i obróceniem w gruzy lewobrzeżnej Warszawy, w tym bezcennych zabytków, stanowiących spuściznę kulturalną i duchową, pokazał jednak światu, że „jeszcze Polska nie zginęła”, a Polacy za odzyskanie wolności są gotowi ponieść ofiarę życia. W trakcie walk trwających 63 dni straty wojsk polskich wyniosły około 16 tysięcy zabitych i zaginionych, 20 tysięcy żołnierzy zostało rannych, a 15 tysięcy trafiło do niewoli. W wyniku nalotów, ostrzału artyleryjskiego oraz masakr urządzanych przez Niemców, zginęło blisko 200 tysięcy mieszkańców stolicy.
Krótko przed godz. 17. na plac przy „Lilijce” wmaszerowały drużyny harcerskie ZHP i ZHR. Uwagę osób przybyłych na uroczystość przykuwała kotwica – symbol Polski Walczącej, ułożona w centralnym miejscu placu z białych i czerwonych zniczy. Ten symboliczny znak jeszcze przed rozpoczęciem apelu ułożyli druhowie z 4. Wielopoziomowej DH ZHP im. Powstańców Wlkp. w Ostrzeszowie.
O godzinie „W” zawyły syreny, a ku niebu uniosły się smugi biało-czerwonego dymu od zapalonych świec dymnych.
– Wszystko co nasze Polsce oddamy – słowa harcerskiego hymnu odśpiewane zostały przez druhny i druhów. Komendant ZHR, dh Michał Szmaj przywitał uczestników patriotycznego spotkania. Hołd Powstańcom poprzez złożenie kwiatów i zapalenie zniczy złożyli: poseł Andrzej Grzyb, wicestarosta Lech Janicki, radny Ryszard Dadaczyński oraz delegacje harcerskie, wśród których byli także druhowie ze Stowarzyszenia Harcerskiego „Azymut” z Bukownicy.
– Spotykamy się pod Pomnikiem Harcerskim od wielu lat z potrzeby serca. Nie jest to żadna zorganizowana uroczystość, a przychodzą tylko ci, którzy czują taką potrzebę, i to jest w tym najpiękniejsze, że jest nas zawsze tak wielu – mówił dh Michał Szmaj.
Wybudowany 40 lat temu Pomnik Harcerski jest symbolem harcerzy, żołnierzy polskich, lecz głównie ostrzeszowian, którzy walczyli, a często też ginęli za Ojczyznę. Nie zabrakło ich także w Powstaniu Warszawskim. Tą najbardziej znaną postacią jest harcerka Maria Kurzawska, ps. „Anka”, która zmarła na skutek odniesionych ran 27 września 1944 r., czyli w ostatnich dniach Powstania. Postać druhny „Anki” wspominał phm Mariusz Ciechanowski.
– Wystarczy wczytać się w rotę przyrzeczenia harcerskiego z 1930 r., by zrozumieć dlaczego ci młodzi ludzie poszli do Powstania, dlaczego walczyli i dlaczego oddawali życie za Polskę – mówił dh M. Ciechanowski. O tym też wspominali bohaterowie biorący udział w Powstaniu Warszawskim, których słowa przywołały archiwalne nagrania.
– W tych wypowiedziach Powstańców Warszawskich słychać, że chcieli walczyć, że nie mogli inaczej, bo zależało im na wolności, zależało im na Polsce, na swoich przyjaciołach, rodzinach… Byli takimi harcerkami i harcerzami, jak ty i ja – mówił dh Michał Szmaj. – Czy ty druhno, druhu masz coś takiego w życiu na czym ci naprawdę bardzo zależy, za co jesteś gotowy walczyć?
Dobrze byłoby, aby nad tym pytaniem zechcieli zastanowić się wszyscy młodzi ludzie, nie tylko noszący harcerskie mundury.
Braterski krąg uczestników rocznicowego apelu i wspólne zaśpiewanie powstańczej piosenki „Pałacyk Michla”, zwieńczyły tę skromną ostrzeszowską uroczystość.
K. Juszczak
***
OSTRZESZOWIANIE BIORĄCY UDZIAŁ W POWSTANIU WARSZAWSKIM
Przy okazji 80. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego, korzystając z opracowania Władysława Grafa, przypominamy sześć krótkich biografii walczących w Powstaniu osób pochodzących z Ziemi Ostrzeszowskiej. Za autorem podajemy też nazwiska czterech kolejnych osób, o których brak szerszej informacji, wiadomo tylko, że walczyli w Powstaniu. Jedną z nich była związana także z naszym miastem Anna Klubówna – pisarka, której krótką biografię również przytaczamy (za Wikipedią).
MARIA KURZAWSKA, ps. „Anka”
Urodzona 25 czerwca 1922 r. w Ostrzeszowie. Absolwentka Gimnazjum Sióstr Nazaretanek w Ostrzeszowie. Brała udział w Powstaniu Warszawskim. W pierwszej połowie września 1944 r., w czasie inspekcji punktów obserwacyjnych, jako łączniczka towarzysząca płk. „Wojmirowi”, koło barykady na rogu ulic: Książęcej i Nowego Świata, została ranna w oba uda od kul karabinu maszynowego strzelającego z betonowego bunkra przy Banku Gospodarstwa Krajowego. Ranna przebywała w szpitalu przy ul. Mokotowskiej 55. Mimo amputacji nogi nastąpiło ogólne zakażenie i „Anka” zmarła 27 września 1944 r. Została pochowana na warszawskich Powązkach. W 1950 r. zwłoki jej ekshumowano i przewieziono do rodzinnego grobu na cmentarzu katolickim w Ostrzeszowie.
Rozkazem dowództwa AK nr 28, z dn. 15 września 1944 r., łączniczka „Anka” Maria Kurzawska została odznaczona Krzyżem Walecznych.
Na płycie nagrobnej w Ostrzeszowie harcerze Hufca ZHP im. Szarych Szeregów, w 1978 r. zawiesili odlany z brązu krzyż harcerski w hołdzie swojej bohaterce. Miejsce to zostało zaliczone do Miejsc Pamięci Narodowej w Ostrzeszowie. Podczas jubileuszu 75-lecia harcerstwa ostrzeszowskiego, 25 sierpnia 1989 r., staraniem komendanta Hufca ZHP hm Jerzego Maklesa, dokonano zmiany nazwy ul. Śródmiejskiej, nadając nową nazwę – Marii Kurzawskiej „Anki”.
STEFAN SOLAREK, ps. „Dąb”
Urodzony w 1924 r. w Ostrzeszowie. W czasie okupacji hitlerowskiej musiał ukrywać się przed Niemcami, wtedy udał się do Generalnej Guberni i zamieszkał w Warszawie. Przystąpił do ruchu oporu w strukturach Armii Krajowej pod pseudonimem „Dąb”. Od 1 sierpnia 1944 r. brał udział w Powstaniu Warszawskim. Walczył na Żoliborzu w 21. Pułku Piechoty w 205 plutonie „Żaglowiec” pod dowództwem płk. „Jur-Żaglowiec”.
30 września 1944 r. wzięty do niewoli niemieckiej i osadzony w Stalagu XI A w Altengrabow, na terenie zachodniej części Rzeszy. Został wyzwolony przez wojska alianckie i po zakończeniu II wojny światowej powrócił do Ostrzeszowa.
Za udział w Powstaniu Warszawskim został odznaczony przez Radę Państwa – Warszawskim Krzyżem Powstańczym, nadanym 27 października 1982 roku.
KRYSTYNA THIEL
Urodzona w 1922 r. w Doruchowie, córka pułkownika Stanisława Thiela, dowódcy Powstania Wielkopolskiego na południowym odcinku Wielkopolski. Uczennica Prywatnego Gimnazjum Żeńskiego Zgromadzenia Sióstr Najświętszej Rodziny z Nazaretu w Ostrzeszowie w latach 1934-1938 oraz Liceum Żeńskiego Sióstr Nazaretanek w roku szkolnym 1938/39.
Na początku okupacji hitlerowskiej została uwięziona w Poznaniu w Forcie VII – od grudnia 1939 r. do lutego 1940 r. Po wydostaniu się z więzienia razem z ojcem i rodzeństwem (siostra Katarzyna, bracia Stanisław i Kazimierz) udali się do Generalnej Guberni, do Warszawy. Tam uczyła się na tajnych kompletach, gdzie zdała maturę, potem była współorganizatorką i sekretarką Wydziału Rolno-Leśnego tajnego Uniwersytetu Ziem Zachodnich oraz studentką tegoż wydziału. Należała do Armii Krajowej. Od 1 sierpnia 1944 r. brała udział w Powstaniu Warszawskim, jako sanitariuszka. Podczas wybuchu czołgu zdobytego przez powstańców na Starym Mieście, w którym Niemcy umieścili bombę, została ciężko ranna. Zaniesiono ją do szpitala polowego pod Krzywą Latarnią. Gdy przyszli Niemcy, oblali benzyną ten szpital. Ranni, którzy nie mogli wyjść z budynku o własnych siłach, zostali żywcem spaleni. Krystyna była ranna w obie nogi i nie mogła wyjść ze szpitala, jednak doczołgała się na kolanach do wyjścia. Niestety, tam zastrzelił ją hitlerowiec.
Sanitariuszki, które przeżyły Powstanie, po kapitulacji i powrocie do Warszawy, znalazły leżące jeszcze ciało Krystyny Thiel. Po kilku charakterystycznych cechach twarzy rozpoznali bohaterkę spod Ostrzeszowa.
Krystyna Thiel została pochowana w masowym grobie na Starym Mieście w Warszawie.
STANISŁAW THIEL
Urodzony w 1920 r. w Doruchowie, brat Krystyny. Był żołnierzem Armii Krajowej. W Generalnej Guberni przebywał jako praktykant rolny w majątku Kozietuły, w powiecie grójeckim.
Kiedy wybuchło Powstanie Warszawskie brał udział w próbie przebicia się kozietulskiej grupy AK, jako pomoc walczącym powstańcom stolicy. W odwecie gestapo aresztowało kilkadziesiąt osób w Kozietułach, w tym Stanisława Thiela. Aresztowanych osadzono w więzieniu w Grójcu. W styczniu 1945 r. aresztantów wywieziono z więzienia grójeckiego do obozu koncentracyjnego w Gross Rosen, także do Łodzi i do więzienia w Radogoszczy. W czasie ewakuacji z Radogoszczy Niemcy wszystkich więźniów spalili żywcem. Z 24-osobowej grupy kozietulskiej wrócił tylko jeden. Po Stanisławie Thielu ślad zaginął i nie wiadomo, gdzie i w jakich okolicznościach bohatersko zginął za to, że chciał pomóc walczącym w Powstaniu Warszawskim.
LUCJAN FLUDER, ps. „Topór”
Urodzony 7 stycznia 1912 r. w Ostrzeszowie. Z zawodu policjant. W czasie okupacji hitlerowskiej pracował w tzw. granatowej policji w Warszawie, jednocześnie będąc zaprzysiężony do AK pod pseudonimem „Topór”.
Od 1 sierpnia 1944 r. był uczestnikiem Powstania Warszawskiego. Podczas walk, 30 września 1944 r. został ciężko ranny. Na skutek odniesionych ran zmarł tego samego dnia, w bloku przy ulicy Słowackiego 2.
WISŁAWA BISKUPSKA, ps. „Wisła”
Urodzona w 1924 r. w Ostrzeszowie. Uczennica Prywatnego Gimnazjum Sióstr Nazaretanek w Ostrzeszowie, w latach 1937-1939. W czasie okupacji hitlerowskiej wysiedlona z Ostrzeszowa wraz z rodzicami do Generalnego Gubernatorstwa. Zamieszkała w Warszawie. Była żołnierzem Armii Krajowej. Żołnierz Powstania Warszawskiego. Walczyła w zgrupowaniu płk. „Radosława” wchodzącym w skład pułku „Baszta”. Ciężko ranna, zmarła wskutek odniesionych ran sześć dni przed zakończeniem Powstania, 27 września 1944 r. Spoczywa na Powązkach w Warszawie, w kwaterze pułku AK „Baszta”.
ANNA KLUBÓWNA (Anna Kluba)
Urodzona 23 grudnia 1906 r. w Broszkach – polska pisarka i redaktorka. Córka Piotra i Antoniny, miała brata Eligiusza. Do 1930 była nauczycielką w Miejskim Gimnazjum im. Kazimierza Wielkiego w Ostrzeszowie, a następnie w Gimnazjum i Liceum przy ulicy Pięknej w Mińsku Mazowieckim. W 1944 brała udział w Powstaniu Warszawskim.
Po II wojnie światowej była autorką szkiców oraz książek z zakresu historii i sztuki. W latach 60 i 70 XX w. współpracowała z wydawnictwem „Książka i Wiedza”, gdzie redagowała serię książkową „Światowid” w ramach Biblioteki Popularnonaukowej.
Mieszkała w Warszawie, na Żoliborzu, przy ulicy Braci Załuskich. Zmarła 23 listopada 1991 r. w Warszawie.
Ponadto w Powstaniu Warszawskim wzięli udział:
– ELIGIUSZ KLUBA – autor książek popularnonaukowych, brat Anny Klubówny
– TADEUSZ GÓRECKI – absolwent gimnazjum ostrzeszowskiego
– LEON BĄKOWSKI – absolwent gimnazjum ostrzeszowskiego
Cześć i chwała bohaterom!
